Nieistniej?ca ju? dzi? murowana synagoga w Brzezinach sta?a przy ulicy ?ydowskiej (dzi? ul. Berka Joselewicza). Sta?a w s?siedztwie brzezi?skiego rynku, w miejscu w którym wcze?niej istnia?a drewniana bo?nica, wzniesiona w latach 70. XVIII stulecia a zniszczona w wyniku po?aru w 1875 r.
Komitet budowy wspomnianej synagogi zawi?za? si? w 1885 r. Projekt ?wi?tyni wykona? Ignacy Markiewicz, znany ?ódzki architekt projektant, autor m.in. projektu kompleksu przemys?owo - rezydencjonalnego Izraela Pozna?skiego w ?odzi.
Budow? brzezi?skiej synagogi uko?czono w 1893 r. Sw? wysoko?ci? si?ga?a s?siedniego jednopi?trowego budynku stoj?cego tu? obok, przy Starym Rynku (obecnie: Plac Jedno?ci). Nale?a?a do najpi?kniejszych ?wi?ty? ?ydowskich w Polsce ?rodkowej. G?ówna ?ciana synagogi skierowana by?a na wschód, w stron? Jerozolimy.
Wej?cie do wn?trza znajdowa?o si? od strony pó?nocnej. W ?rodku by?o ponad 300 miejsc siedz?cych (by?y p?atne). Przy synagodze istnia? chór sk?adaj?cy si? z ok. 30 ch?opców w wieku od 9 do 12 lat oraz kilku doros?ych m??czyzn.
W dniu 9 listopada 1939 r. brzezi?ska syngagoga zosta?a podpalona przez Niemców, którzy fa?szywie oskar?yli o ten czyn ówczesnego rabina Zelmona Borensztajna. Borensztajn zosta? wywieziony do Radogoszcza, pó?niej do Krakowa, sk?d wróci? w 1940 r.
Ruiny synagogi zosta?y wysadzone przez Niemców w 1940 r. Resztki masywnego, murowanego ogrodzenia istnia?y pono? do 1957 r. Dzi? w miejscu synagogi znajduje si? sk?ad budowlany.
W brzezi?skiej synagodze by?o ok. 10 pergaminowych zwojów Tory zawieraj?cych 5 pierwszych ksi?g Starego Testamentu: Rodzaju, Wyj?cia, Kap?a?sk?, Liczb oraz Powtórzonego Prawa.
W Muzeum Regionalnym w Brzezinach znajduje si? jeden oca?a?y fragment (po?owa) du?ego zwoju Tory oraz trzy niewielkie fragmenty ma?ych zwojów.
Tekst: Piotr Sölle
Regionalna Organizacja Turystyczna Województwa ?ódzkiego
Portal Turystyczno- Krajoznawczy Województwa ?ódzkiego
